15 eeuwen Nederlandse taal

Een monumentaal boek

In de sport spreekt men soms van monumenten. Johan Cruyff was een monument, Eddy Merckx is een monument en Mathieu van der Poel wordt een monument. Monument in deze context staat voor geleverde prestaties die door kenners binnen respectievelijk de voetbal- en wielerwereld voor heel sterk worden aangezien. Ook in de taalkunde zijn er monumenten. Joop van der Horst is er in mijn ogen een van. En ook Nicoline van der Sijs. Met 15 eeuwen Nederlandse taal heeft ze bovendien een statusbevestigend monumentaal werk geschreven, dat geenszins mag ontbreken in de boekenkast van wie zich neerlandicus/neerlandica wenst te noemen.

Ik citeer van de achterflap: ‘15 eeuwen Nederlandse taal beschrijft de evolutie van de Nederlandse taal. Ieder hoofdstuk begint met een korte beschrijving van de taalcontacten in een bepaalde periode en de belangrijkste maatschappelijke veranderingen in die tijd. Daarna lezen we hoe klanken, vormen, woordvormingen en zinsbouw hierdoor zijn beïnvloed. Eén ding is duidelijk: het Nederlands heeft altijd opengestaan voor invloeden van buiten; migratie en taalcontact zijn drijvende factoren voor taalverandering.’

Ton den Boon, hoofdredacteur van de Dikke Van Dale stelt in Trouw dat Nicoline van der Sijs nooit de rode draad van haar betoog verliest en daarbij de lezer steeds weer trakteert op aansprekende voorbeelden en aantrekkelijke weetjes. Het resultaat noemt hij een aantrekkelijk boek dat je uit hebt voor je er erg in hebt.

Dat is precies zoals ook ik het ervaren heb. Ik ergerde mijn disgenoten op kerstavond door tussen de kalkoen en de buche een paar hoofdstukken van 15 eeuwen Nederlandse taal te lezen. Ook Ewoud Sanders op nrc.nl is lovend. In zijn artikel wijst hij onder meer op een van de conclusies die uit 15 eeuwen Nederlandse taal te trekken zijn: er lijkt geen sprake te zijn van een tsunami aan Engelse woorden. Van der Sijs onderbouwt dit met cijfers uit onderzoek van twee miljoen woorden uit kranten en 55.668 gesproken woorden in acht uur vlogs. Van der Sijs was naar aanleiding van de publicatie van het boek ook te gast bij Frits Spits in de Taalstaat, een programma van NPO Radio 1 waar ik een aantal jaren geleden, nadat mijn boek Rechts is waar de duim links staat verschenen was, ook genodigde was. Daar kondigde van der Sijs de nakende geboorte van de ‘leenwoordenteller’ aan.

Op de inhoud van het boek ga ik niet verder in. Ik zei het al: ‘elke neerlandicus/neerlandica moet dit boek op de boekenplank hebben’ en zelf maar lezen waarover het gaat.

15 eeuwen Nederlandse taal getuigt van een enorme eruditie en sublieme vakkennis. Het is analyse en synthese in één. Het boek is chronologisch opgebouwd. Ik heb het ook zo gelezen. Binnenkort lees ik het een tweede keer, maar dan thematisch over de hoofdstukken heen.

In de Taalstaat zei van der Sijs dat ze in eerste instantie voor zichzelf schrijft. Dat is te begrijpen: wie wil al zijn/haar kennis en zijn/haar fenomenale inzicht in verbanden niet geordend op papier zien verschijnen? Het verschijnen van een nieuw boek is voor een auteur als de geboorte van een kind bij wie de navelstreng net doorgeknipt werd. Je houdt het in je armen en de eerste vreugde is voor jou en je naasten. Maar dan toon je het kind aan je omgeving en Van der Sijs doet dit op een uiterst toegankelijke manier, tegelijk erudiet en vlot leesbaar. Je leest het al: ik ben een fan!

Het is alleen erg jammer te noemen dat de Vlaamse media, in tegenstelling tot de Nederlandse, weer achterop blijven en van het boek blijkbaar geen weet hebben. Door Frits Spits gevraagd naar toekomst van het Nederlands wees van der Sijs op het feit dat het Vlaams zoals het Oostenrijks ten opzichte van het Duits een eigen weg aan het gaan is. Pluricentrisme heet dat.

Vlaams en Nederlands zullen voor eeuwig verbonden blijven, maar toch ook meer en meer gaan verschillen. Een reden te meer misschien voor de Vlaamse pers om de nodige aandacht aan 15 eeuwen Nederlandse taal te besteden en te zien dat die toenemende verschillen tussen Vlaams en Nederlands hun voedingsbodem vinden in eeuwen en eeuwen gemeenschappelijkheden.

José Vandekerckhove, NDN-voorzitter