De vele gezichten van het Nederlands
Een inleiding in de sociolinguïstiek

Gert De Sutter & Chloé Lybaert (31 maart 2025)

Acco Uitgeverij

ISBN 9789464674613

502 pp.

€ 39,99

Bij Acco verscheen onlangs De vele gezichten van het Nederlands. Een inleiding in de sociolinguïstiek. Het is een actualisering van een boek uit 2017 De vele gezichten van het Nederlands in Vlaanderen. Een inleiding tot de variatietaalkunde. Zoals de titel suggereert, gaat deze update met een inhoudelijke accentverschuiving gepaard.  Het boek is daardoor ook volumineuzer geworden. Van 356 pagina’s werd het uitgebreid naar 502 pagina’s.

In de inleiding wordt er duidelijk gezegd waar het op staat. Het doel van het boek is de lezer een wetenschappelijk gefundeerd, maar toegankelijk en goed gestructureerd overzichtswerk te bieden van de huidige taalsituatie in Vlaanderen en Nederland. Het accent ligt daarbij op een sociolinguïstische benadering van het Nederlands als dynamische taal, als een taal met vele gezichten.

Het boek bestaat uit zes delen. In het eerste hoofdstuk wordt ingegaan op de positie van het Nederlands in de wereld en in de Lage landen. In hoofdstuk 2 gaat het over de gespannen relatie tussen taalvariatie en taalnormen.
Na dit algemene deel geeft het tweede deel de nodige historische duiding. Er wordt uitgelegd hoe het Standaardnederlands zich ontwikkeld heeft en de geschiedenis van de Nederlandse spelling wordt besproken. Vanaf het derde deel gaat het over de verschillende gedaantes van het huidige Nederlands. Deel 4 en 5 zijn gewijd aan respectievelijk jeugdig Nederlands en Nederlands in contact met andere talen. Deel 6 bevat slechts één hoofdstuk. Daarin wordt een synthetiserend en beschouwend verhaal gebracht van de historische ontwikkeling van het Nederlands in Nederland en Vlaanderen. Daarna volgen nog enkele bedenkingen bij de inclusieve visie op de standaardtaal, een appendix over fonetische notatie en uitgebreide lijst met (variatie)taalkundige termen. De redactie werd door Gert De Sutter en Chloé Lybaert in goede banen geleid.

Het is een enorm rijk boek geworden dat een zeer breed gamma aan sociolinguïstische invalshoeken covert. Interessant voor het directe doelpubliek van NDN -─ de lerarenopleiders, de leerkrachten en de studenten Nederlands ─ is dat er heel veel bruikbare zaken te vinden zijn die het persoonlijke inzicht aanscherpen en die ook de basis kunnen vormen van interessante taalkundige lessen Nederlands. Een willekeurige greep in de deelonderwerpen levert onder andere het volgende op:

-          Wiens normen (in gesproken en geschreven taal)?

-          AN, BN, NN, SN … Welke vlaag voor welke lading?

-          Kenmerken van tussentaal en het publieke discours over tussentaal

-          De subjectsvorm ‘hun’

-          Vroege taalontwikkeling: van de thuisomgeving naar de peergroup

-          De basisprincipes van online chat

-          Ontlening of codeswitch?

-          Eet het Engels het Nederlands op?

-          …

De vele gezichten van het Nederlands is heel rijk en gevarieerd boek, knap vormgegeven en heel duidelijk gestructureerd. Elk deel begint met ‘Wat je in dit hoofdstuk te weten zult komen’. Daarna komt de uitwerking van het thema, voorzien van een heel overzichtelijke nummering en met de kernwoorden links in de marge. Elk deel eindigt met een ‘Besluit’ en met ‘Verder lezen’. Vervolgens worden enkele vragen aangeboden bij de behandelde materie en is er een zeer uitvoerige bibliografische lijst. Afgerond wordt er telkens met een kort ‘Over de auteur’. Ik kon niet achterhalen of er eventueel online een standaardantwoord beschikbaar is bij de gestelde vragen. Zo niet, dan is dit misschien een tip. Geïnteresseerden die zich echt in de sociolinguïstiek willen verdiepen zouden er wellicht een handvat aan hebben.

Voor wie over de vorige editie beschikt: dit is een ander boek geworden. Het werd sterk geactualiseerd, want er beweegt wel degelijk iets in de sociolinguïstiek en in de variatietaalkunde. De belangrijkste accentverschuiving is wel de uitbreiding van Vlaanderen naar de taalsituatie in Nederland, met onder andere nieuwe hoofdstukken over het Poldernederlands en het Fries. Ook de meer algemene hoofdstukken werden volledig herschreven zodat ze niet enkel oog hebben voor het Nederlands in Vlaanderen, maar ook in Nederland.

Dit maakt van het boek ook een ‘must’, of minstens een ‘near must’ voor docenten en studenten in Nederland. De vorige editie konden ze wellicht ‘te Vlaams’ vinden. Dit bezwaar is hier volledig weggewerkt. Samen met de eindejaarsfeesten zijn ook de ‘cadeaugevoelige’ tijden in zicht. Breek je hoofd niet en noteer dit boek met stip op je wenslijstje.

José Vandekerckhove