Tot in de puntjes …

Praktische leestekengids

Miet Ooms (januari 2022)

Uitgeverij Sterck & De Vreese

ISBN: 9789056158866

216 pp.

€ 22,50

Alle punten voor Miet

Na het leuke en interessante Buurtaal. Praktische gids voor het Nederlands in België en Nederland (Sterck & De Vreese, 2020) keek ik met interesse uit naar een volgend boek van Miet Ooms. Het is een heerlijk boek geworden. Tot in de puntjes … Praktische leestekengids (Sterck & De Vreese, 2022) heeft meteen mijn hart gestolen, mede ook door de duidelijke, functionele en aangenaam rustgevende lay-out.

Leestekens zijn rare jongens (of meisjes of x’en). Leestekengebruik is meer conventie dan regel. Als je het een beetje eigengereid aanpakt, is dat meestal niet zo erg. De maatschappelijke tolerantie is bij leestekens heel wat hoger dan bij spellingfouten, veelal omdat de schrijver/lezer niet exact weet hoe het moet of hoort.

Waaromzeerdanzijnhoorikjevragenalszetochnietdekrachtvanspellingregelshebben. Deze zin kan op zichzelf al een argument pro leestekens zijn. In haar Woordje vooraf schrijft Miet Oost: ‘Leestekens willen immers alleen maar helpen. Ze blazen zuurstof in de tekst, zorgen voor structuur, geven aan waar een zin eindigt en wanneer die een mededeling is en wanneer een vraag.”

In het eerste hoofdstuk Er waren eens … puntjes, streepjes en krulletjes gaat Miet Oost in op de geschiedenis van de leestekens. Ze grijpt terug naar Aristophanes van Byzantium (ca. 257 v.Chr. - 180 v.Chr.) die een beperkt leestekensysteem voor het Grieks ontwikkelde. Zo gaat het dan verder tot de eenentwintigste eeuw waarin het digitale kennisverkeer bepaalde leestekens een tweede leven heeft gegeven en ze zelfs cool heeft gemaakt :-).

Achtereenvolgens komen aan bod: de punt, de komma, de puntkomma, het vraagteken, het uitroepteken, de dubbele punt, de aanhalingstekens, de apostrof, het streepje, het gedachtestreepje, de haakjes, het beletselteken en de schuine streep. Elk onderdeel daarvan bevat een aantal vaste ingrediënten.

In Hoe? Wat? Waar? Wanneer? Waarom? gaat het in wezen over het gebruik van de leestekens. Op een heel vlotte en leesbare manier maakt Miet Ooms je wegwijs in het leestekenuniversum.

… Je zou het uitroepteken de selfie van de leestekens kunnen noemen: het zuigt alle aandacht naar zich toe en naar alles wat volgens hem hilarisch of schokkend genoeg is om er een mening over te hebben en – natuurlijk – te verkondigen. En dat is ongeveer alles. Zo lijkt het in elk geval. Het uitroepteken is de laatste tijd een opgewonden standje geworden: het benadrukt loze woorden en is vooral bezig met zichzelf. Hoog tijd om dat ijdel gebruik een halt toe te roepen en het uitroepteken weer met zijn voetjes – in zijn geval zijn puntje – op de grond te zetten …

Leuk toch om op deze speelse en literair stijlrijke manier over een leesteken te lezen. Alles wordt verduidelijkt met tal van goed gekozen voorbeelden gepresenteerd op een lichtgrijze achtergrond.

Het tweede onderdeel Er was eens … (meestal een aparte rubriek, maar een paar keer geïntegreerd in de vorige rubriek) lees je een soort historiek van de leestekens. In het derde onderdeel In English, en français, auf Deutsch (om te kommaneuken: een keer is auf deutsch door de mazen van het net geglipt) gaat het over de benamingen van de leestekens in de drie moderne talen die in Vlaanderen en Nederland meestal tot het schoolcurriculum behoren.

Tot in de puntjes … bevat ook tal van weetjes zoals over de apostrof die zich ‘opgewerkt’ heeft tot hoofdbenaming in het onderwijs in Vlaanderen en Nederland en die weglatingsteken, hoge komma en vliegende komma (de laatste twee alleen in Nederland) ruim achter zich laat.

Stilaan is het de gewone gang van zaken dat boeken QR-codes bevatten. Ook hier is dat zo. Je kunt er mee onder andere zwart-wit taalkaarten uit het boek in kleur zien op je smartphone.

Het boek eindigt met een uitleiding En dan nog dit … waarin de ampersand, het apenstaartje, de asterisk, hashtag en emoji aan bod komen. Over het hekje of de hashtag lees je:

… En het gekke is dat we net bij die hashtag alles overboord gooien waar de oude Griek Aristophanes met zijn driepuntige leestekensysteem een oplossing voor zocht. Spaties? Hoofdletters? Andere leestekens? Daar doen we niet meer aan zodra we een hashtag gebruiken. De arme man draait zich om in zijn graftombe…

Via een reeks podcasts geeft Miet Ooms toelichting bij haar boek.

Je kunt eveneens terecht op haar website.

Daarnaast was Ooms op 5 maart 2022 te gast in De Taalstaat bij Frits Spits.

Ook op radio1 kreeg ze een forum.

Miet Ooms is vertaler, variatielinguïst en taalliefhebber pur sang. Zo staat het althans op de achterflap. Ooms houdt inderdaad van taal. Je voelt dat doorheen het hele boek. Het enthousiasme en de betrokkenheid van de auteur spatten ervan af.

Met leestekens kun je soms een lange boodschap kort maken, zoals in dit voorbeeld:

.,;'&#@(;*. Omgezet betekent dit: leerkrachten, studenten Nederlands en alle taalgeïnteresseerden: Koopt dit boek, Buy this book, Achetez ce livre, Kaufen Sie dieses Buch!

José Vandekerckhove

Voorzitter NDN