Het Nederlandse liefdeslied in de middeleeuwen

Frank Willaert (2021)

Prometheus

ISBN: 9789044634693

784 pp.

€ 65

Van Frank Willaert, emeritus hoogleraar Middelnederlandse letterkunde aan de Universiteit Antwerpen, verscheen in juli 2021 een monumentaal werk: Het Nederlandse liefdeslied in de middeleeuwen.

In zijn ‘Woord vooraf’ schrijft Willaert dat het bijna twintig jaar geduurd heeft voor Het Nederlandse liefdeslied in de middeleeuwen finaal het licht zag. Het voornemen ontstond in 1996 toen Willaert gedurende een paar maanden drie dagen per week in Leiden gast was van Frits van Oostroms toenmalige onderzoeksgroep. ‘Nederlandse Literatuur en Cultuur in de Middeleeuwen’. Nu, een kwarteeuw later, ligt zijn magnum opus in de boekhandel.

Ik ken Willaert al lang. Van toen ik nog de student was aan de Katholieke Universiteit Leuven, nu kortweg KULeuven. We studeerden beiden Germaanse filologie. Hij viel toen al op door zijn passie en gedrevenheid. Een gedrevenheid die heel zijn academische loopbaan gekenmerkt heeft. Als kolomleider van de kolom taal- en letterkunde binnen HSN (Onderwijsconferentie Nederlands) nodigde ik Frank Willaert twee keer uit op de jaarlijkse HSN-conferentie. In 2015 in Tilburg had hij het over ‘Het Gruuthuuseliedboek in de les Nederlands’ en in 2016 in Gent over middeleeuwse minneliederen. Deze bijdragen tijdens de HSN-conferenties waren, blijkt nu, een onderdeel van de genese van zijn boek. Willaert bracht beide lezingen op een ongeëvenaarde manier. In al die jaren die ik bij HSN betrokken ben heb ik nooit luider applaus, tot een staande ovatie toe, voor een spreker mogen meemaken. Willaert slaagt erin dat meeslepende van zijn lezingen ook in zijn geschreven teksten over te brengen. Als lezer word je mee binnengezogen in de wereld van het middeleeuwse liefdeslied.

Willaert geeft online zelf uitvoerig toelichting bij zijn boek. Hij gaat in op een aantal onderwerpen die aan bod komen: de periodisering van de Middelnederlandse minnelyriek, de problematische hanteerbaarheid van het concept ‘Middelnederlands’, de beperkte overlevering van Nederlandstalige liefdeslyriek, de sociale functies van liefdesliederen, de wijzen waarop minnedichters te werk gingen, het verband tussen gezongen en instrumentale muziek en de Europese betekenis van de lyrische modes die in onze contreien populair waren.

Met zijn nieuwe boek geeft Frank Willaert meer dan drie eeuwen lyriek aan de hedendaagse lezer terug vanaf het mysterieuze Hebban olla vogala tot aan het begin van de rederijkerstijd. Willaert interpreteert, vergelijkt en schetst contexten en tendensen, dit alles op een wetenschappelijk sterk onderbouwde en daarenboven bijzonder leesbare en toegankelijke manier.

Het werk wordt overal geprezen en geroemd. Op Tzum spaart Miriam Piters de loftrompet niet: ‘Frank Willaert toont met dit boek wat een groots wetenschapper vermag: als begenadigd verteller deelt hij royaal zijn bewonderenswaardige kennis in een elegante, ook aan leken tegemoetkomende, stijl. Hier past, net als na afloop van een overdonderend concert, enkel een klaterend applaus als eerbetoon.’

Ook Marc van Oostendorp laat er geen twijfel over bestaan. We hebben hier te maken met een meesterwerk dat Europese faam kan en mag claimen: ‘Het enige bezwaar dat ik tegen een boek als dit zou kunnen inbrengen, is dat het in het Nederlands geschreven is. Het is waar dat een Nederlands publiek zo misschien iets gemakkelijker bereikt wordt, maar een boek als dit verdient een veel ruimer, internationaal publiek. Hopelijk wordt The medieval Dutch love song nog in het Engels, Frans en Duits vertaald.’

Ik heb als lerarenopleider vaak mogen ervaren dat de persoonlijke achtergrond van de leerkracht en het goed kunnen kaderen van onderwerpen heel belangrijk zijn bij het didactiseren en aanbieden van leerstof. In het hedendaagse onderwijs streeft men bij middeleeuwse teksten zowel naar actualiseren als historiseren. Daarom is dit boek gesneden koek ook voor een breder onderwijsveld. Het is een aanrader voor al wie met Nederlands bezig is: lerarenopleiders, pedagogisch begeleiders, docenten en studenten. Het biedt wetenschappelijk gefundeerde inzichten en toelichtingen die bij pakweg lessen over Hendrik van Veldeke, Hadewijch of de dichter van het Gruuthuusehandschrift de interesse van studenten en leerlingen een echte boost kunnen geven

Het boek is bovendien prachtig uitgegeven, harde kaft en illustraties incluis. Verjaart u binnenkort, viert u een bronzen, ivoren of smaragden jubileum of hebt u gewoon in een oude sok 65 euro onder uw bed verstopt, aarzel dan niet! Dit is een magistraal werk. Na aankoop gaat u gegarandeerd ‘Harba lori fa’ zingend naar huis.

José Vandekerckhove