Knuffelcontact & waterwappie

Veronique de Tier, Vivien Waszink (2021)
Uitgeverij: Scriptum
176 pp.
ISBN 9789463192446
€ 14,99

De vijfde taalzonde: Gulzigheid

Taal is, om het met een dubbel pleonasme te zeggen, een gulzige vraatzuchtige slokop, een woordenvreter die met leedvermaak woordenboeken hooggradige obesitas bezorgt. Dagelijks staan er ettelijke nieuwe woorden op sociale media, in kranten en tijdschriften. Met tussenpozen ontstaat dan bij taalkundigen de drang om die neologismen te boekstaven, zeker als de oogst groot is, wat meestal zo is wanneer maatschappelijk onheil floreert. Virussen steken blijkbaar ook de woordkoorts aan. Zo kwam in 2020 De taal van het nieuwe normaal. Corona in 1000 en enige woorden op de markt van Ton den Boon, hoofdredacteur van Van Dale. Ton den Boon werd over deze publicatie geïnterviewd door de Volkskrant en VRT radio.

November 2021 verscheen dan Knuffelcontact & waterwappie. De kracht van nieuwe woorden van Vivien Waszink en Veronique De Tier (Instituut voor de Nederlandse Taal), waarin de auteurs de nieuwe woorden van 2021 en deels ook van de jaren ervoor beschrijven.

Net zoals bij Den Boon vind je bij Waszink en De Tier hier heel wat coronawoorden. Een greep uit het aanbod: balkonbingo, balkonnade (woorden uit de begintijd) of vaccinvoordringers, vaccinado’s en prikspijt (woorden van na de eerste lockdown). Een heel creatieve is lokdown. Dat heb je als de kapsalons dicht zijn. De auteurs wijden 29 bladzijden aan dat ‘Coronees’. Ze schenken daarbij ook aandacht aan dialectwoorden zoals smoelslunse, spiekselvodde, totekapote. Ik voeg er graag het Oostendse muuleslunse aan toe.

Leuk is dat de auteurs gebruikmaken van over het gehele boek verspreide focuskaders. In de coronahoofdstukken is er bv. een kader over Dialecten en nieuwe woorden en een ander over Opvallende coronawoorden (aanloopleren, raamdez-vous, zoomlook …).

Verder in het boek zijn er nog pakken thematisch gegroepeerde neologismen aan te treffen in de domeinen natuur en milieu, onlinewereld, politiek, lifestyle, opvoeden, zorg en gezondheid en in het slothoofdstuk nieuwe vaktaal. Interessant is dat de auteurs in hun focuskaders ook aandacht schenken aan de vorm van de nieuwe woorden.

De auteurs, een Nederlands en een Vlaamse, staan er borg voor dat zowel de oogst uit Mondkapjes- als Mondmaskerland geregistreerd werd. De kaft van het boek laat daar evenmin twijfel over bestaan. Knuffelcontact staat er in het rood van de Rode Duivels en waterwappie in het oranje van Oranje.

Het instituut voor de Nederlandse taal (INT) organiseerde op 30 november 2021 een zeer inzichtelijke presentatie van dit nieuwe boek. Daar werd ook het bestaan van het nieuwe ‘Woordenboek van nieuwe woorden’ (WNW) wereldkundig gemaakt.

In onze dynamische overdrukke en rusteloze wereld valt een exponentiële woordaangroei niet te vermijden. Als er nieuwe dingen zijn, zijn er nieuwe woorden nodig om ze te benoemen. Zo simpel is het! Een nieuw betekende heeft nood aan een nieuw teken opdat je over dat betekende zou kunnen spreken.

Sommige van die nieuwe woorden zijn een kort leven beschoren. Ze verdwijnen snel in de vocabulaire anonimiteit. Andere settelen zich na verloop van tijd en verwerven een stek in Van Dale, op papier of elektronisch en nu ook dus in het WNW. Op die manieren documenteren ze de tijd en de tijdsgeest.

In hun boekpresentatie stelden Vivien Waszink en Veronique De Tier dat ze tot augustus 2021 nieuwe woorden genoteerd hebben, maar dat neologismen ondertussen welig verder ‘tieren’. Het optekenen met het oog op 2022 is dus al begonnen.

In een recente column in Het Laatste Nieuws droeg Hugo Camps alvast zijn steentje bij door te schrijven dat Marco van Basten nooit een juichkanon geweest is. Ik ging meteen op zoek bij Google, maar vond het woord niet. Nieuw dus, … of toch niet, want ik stootte in een tekst uit 1990 op juichkanonnade. Maar laten we er geen Campsgate van maken: hij mag er in 2022 in.

Wie van taal houdt, vindt hier een heerlijk boek dat de plexiglassamenleving draaglijker maakt, iPadschouders kan genezen en het tinderellasyndroom inruilt voor een knuffelcontact.

José Vandekerckhove