Helder mij even op

Helder mij even op. De beste WoordHoeken uit NRC

Ewoud Sanders

Ewoud Sanders (1958) is een Nederlandse taalhistoricus en journalist. Tussen 2000 en 2020 verzorgde hij wekelijks een taalrubriek, aanvankelijk alleen in NRC Handelsblad en later ook in NRC Next. Op 30 december 2020 kwam daar niet zonder een vleug weemoed een einde aan met een allerlaatste rubriek getiteld: WoordHoek was ook van de lezer.

Op de laatste dag van 2020 verscheen Helder mij even op. De beste WoordHoeken uit NRC, een ‘best of’ dus. Verdeeld over 26 hoofdstukken of hoofdstukjes bevat deze bloemlezing ruim honderd WoordHoeken die tussen 2000 en 2020 in NRC zijn gepubliceerd. Bijna alle stukken dateren van na 2005 doordat er eerder al twee bloemlezingen zijn gepubliceerd (2004 en 2005). Sanders, een ervaren auteur met heel wat taalboeken op zijn palmares, schrijft zeer onderhoudend, lezersgericht en, wat minstens even belangrijk is voor een taalrubriek, ook onderbouwd. Op Neerlandistiek schrijft Marc van Oostendorp: ‘Waar in sommige kranten de taalcolumn er vooral een is voor lolligheid, was Sanders nooit te beroerd om iets uit te zoeken – hij is zelfs een van de pioniers van het gebruik van grote tekstbestanden voor historisch taalonderzoek in Nederland.’

We zetten nu in deze recensie even de pet op van neerlandicus en didacticus. Helder mij even op is niet alleen een leuke bloemlezing met een heerlijke titel. Met dit boek is wel degelijk ook in de lessen of colleges Nederlands iets aan te vangen. De aangesneden onderwerpen komen uit zowat alle disciplines van de neerlandistiek.

Liefdesappel is een etymologische verkenning, Racismerel met balkanker brengt je naar het domein van de morfologie en met Opgestoken middelvinger beland je bij lichaamstaal. Verder zijn er ook stukjes die ingezet kunnen worden als je het in de klas of in colleges hebt over semantiek, modaliteit, antroponymie, neologismen, archaïsmen, sociolinguïstiek, pragmatiek en noem maar op.

Vele van die stukjes kunnen perfect gebruikt worden als instap in een les of college Nederlandse taalbeschouwing of als uitgangspunt voor verdere research door leerlingen of studenten. Het is ook gesneden koek voor het momenteel door corona in zwang zijnde afstandsonderwijs, waarbij leerlingen met dit boek alleen of in groepjes rond eenzelfde taaldomein aan de slag kunnen.

Dat Ewoud Sanders na 20 jaar WoordHoek verdwijnt uit de NRC betekent dat de meest klassieke krantencolumn over taal ophoudt te bestaan. Ook In Vlaanderen is iets gelijkaardigs gebeurd. Ludo Permentiers taalrubriek in De Standaard: Woorden weten alles werd eveneens eind december 2020 ten grave gedragen.

Op de website van het Instituut voor de Nederlandse Taal zijn Woordhoek (sinds 14 januari) en Woorden weten alles (sinds 18 januari) te lezen.

Beide rubrieken blijven dus in leven, ook na hun begrafenis. Dat is goed, maar het is toch wel jammer dat ze uit de krant verdwijnen. Deze ingreep betekent een sterke verenging van het lezerspubliek dat bereikt kan worden. Niet elke NRC- of De Standaard-lezer zal die rubrieken trouw elke week gelezen hebben, maar ze wel gezien hebben en er wellicht sporadisch eens van genipt hebben. Maar met zekerheid zal de overgrote meerderheid van die lezers nooit ofte nimmer naar de rubriek op ivdnt.org surfen. Toch een stap terug dus.

Zo ervaart ook Sanders dat. In zijn afscheidscolumn schrijft hij: ‘Alles bij elkaar heeft NRC dus lange tijd structureel veel aandacht aan het Nederlands besteed. Ik hoop dat dit zo zal blijven. Dat er bijvoorbeeld ruimte blijft voor het signaleren of bespreken van taalboeken, want in de boekenbijlagen van kranten komen die zelden aan bod. Ik vind het jammer dat WoordHoek hier stopt, maar verheug me op de nieuwe plek, die voor iedereen gratis toegankelijk is.’

Sanders was naar aanleiding van de publicatie van Helder mij even op te gast bij Frits Spits in De taalstaat op NPO Radio 1. U kan het gesprek hier beluisteren.

Sanders, E. (2020). Helder mij even op. De beste WoordHoeken uit NRC. Zutphen, Nederland: Walburg Pers.

ISBN 9789462497153

Uitvoering: Paperback

Prijs € 19,95

José Vandekerckhove
voorzitter NDN